ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz. U. z dnia 1 grudnia 1964 r.) - Kodeks postępowania cywilnego - strona nr 24
Zwolnienie od kosztów sądowych
Art. 111.
§ 1. Nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych:
1) strona dochodząca ustalenia ojcostwa i roszczeń z tym związanych;
2) strona dochodząca roszczeń alimentacyjnych;
3) (49) (skreślony);
4) prokurator;
5) kurator, wyznaczony przez sąd orzekający lub przez sąd opiekuńczy dla danej sprawy;
6) strona, która została zwolniona od kosztów sądowych przez sąd;
7) (50) strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone.
§ 2. Za kuratora, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, wydatki ponosi tymczasowo strona, dla której kurator został ustanowiony, a gdyby to nie było możliwe - strona, która swym wnioskiem lub swą czynnością spowodowała ustanowienie kuratora. W pozostałych wypadkach wskazanych w paragrafie poprzedzającym za strony zwolnione od kosztów sądowych wydatki ponosi tymczasowo Skarb Państwa.
Art. 112.
§ 1. Strona, która została w całości zwolniona od kosztów sądowych, nie wnosi opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które wykłada za nią Skarb Państwa.
§ 2. Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych częściowo. Zasady częściowego zwalniania od kosztów sądowych określa rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości.
Art. 113.
§ 1. (51) Zwolnienia od kosztów sądowych domagać się może osoba fizyczna, która złoży oświadczenie, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Oświadczenie powinno obejmować dokładne dane o stanie rodzinnym, majątku i dochodach. Od sądu zależy uznanie tego oświadczenia za dostateczne do zwolnienia od kosztów sądowych.
§ 2. Osobie prawnej, jak również organizacji nie mającej osobowości prawnej może być przyznane zwolnienie od kosztów sądowych, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na te koszty.
Art. 114.
§ 1. Wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych należy zgłosić na piśmie lub ustnie do protokołu w sądzie, w którym sprawa ma być wytoczona lub już się toczy.
§ 2. (52) Strona, która nie ma miejsca zamieszkania w siedzibie tego sądu, może złożyć wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych, jako też wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego w sądzie powiatowym miejsca swego zamieszkania. Sąd powiatowy prześle niezwłocznie te wnioski właściwemu sądowi.
Art. 115.
(53) Wniosek o przyznanie zwolnienia od kosztów sądowych, zgłoszony po raz pierwszy w postępowaniu apelacyjnym lub kasacyjnym, sąd może przekazać do rozpoznania sądowi pierwszej instancji.
Art. 116.
§ 1. Sąd może zarządzić stosowne dochodzenie, jeżeli na podstawie okoliczności sprawy lub oświadczeń strony przeciwnej poweźmie wątpliwości co do istotnego stanu majątkowego strony domagającej się zwolnienia od kosztów sądowych lub z niego korzystającej.
§ 2. Sąd odmówi zwolnienia od kosztów sądowych stronie w razie oczywistej bezzasadności jej powództwa lub obrony.
Art. 117.
§ 1. (54) Strona zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub części ma prawo zgłosić wniosek o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego. Przepisy art. 114 i 115 stosuje się odpowiednio. Sąd uwzględni wniosek, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny. O wyznaczenie adwokata lub radcy prawnego sąd zwraca się do właściwej rady adwokackiej lub okręgowej izby radców prawnych. Jeżeli adwokat lub radca prawny ustanowiony w ten sposób ma podjąć czynności poza siedzibą sądu orzekającego, właściwa rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych na wniosek ustanowionego adwokata lub radcy prawnego wyznaczy w razie potrzeby adwokata lub radcę prawnego z innej miejscowości.
§ 2. (55) Przepis paragrafu poprzedzającego stosuje się również do strony korzystającej z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych, która oświadczeniem przewidzianym w art. 113 § 1 wykaże, że nie może bez uszczerbku dla utrzymania swojego i rodziny ponieść kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego. Sąd odmówi stronie ustanowienia adwokata lub radcy prawnego w razie oczywistej bezzasadności jej powództwa lub obrony.
Art. 118.
(56) Ustanowienie adwokata lub radcy prawnego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych jest równoznaczne z udzieleniem pełnomocnictwa procesowego.
Art. 119.
§ 1. (57) Zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata lub radcy prawnego wygasa ze śmiercią strony, która je uzyskała. Jednakże na zasadzie tego ustanowienia adwokat lub radca prawny strony podejmuje czynności procesowe nie cierpiące zwłoki.
§ 2. Adwokat lub radca prawny może z ważnych przyczyn wnosić o zwolnienie go od obowiązku zastępowania strony w procesie. Rada adwokacka lub okręgowa izba radców prawnych, zwalniając adwokata lub radcę prawnego, wyznaczy jednocześnie innego adwokata lub radcę prawnego.
Art. 120.
§ 1. (58) Sąd cofnie zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jeżeli okaże się, że okoliczności, na których podstawie je przyznano, nie istniały lub przestały istnieć. W obu wypadkach strona obowiązana jest uiścić wszystkie przepisane opłaty oraz wynagrodzenie adwokata lub radcy prawnego dla niej ustanowionego, jednakże w drugim wypadku sąd może obciążyć stronę tym obowiązkiem tylko częściowo, stosownie do zmiany, jaka nastąpiła w jej stosunkach.
§ 2. Przepisu powyższego w części dotyczącej obowiązku uiszczenia opłat i wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego nie stosuje się, gdy przyczyną cofnięcia zwolnienia i ustanowienia adwokata lub radcy prawnego jest oczywista bezzasadność powództwa lub obrony, chyba że strona podlega ukaraniu w myśl przepisu poniższego.
§ 3. Stronę, która uzyskała zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata lub radcy prawnego na podstawie podania świadomie nieprawdziwych okoliczności, sąd skaże na grzywnę, niezależnie od jej obowiązku uiszczenia wszystkich przepisanych opłat i wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego.
Art. 121.
(59) Zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie adwokata lub radcy prawnego nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi.
Art. 122.
§ 1. (60) Adwokat lub radca prawny ustanowiony według przepisów poprzedzających ma prawo - z wyłączeniem strony - ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika. Przeciwnik nie może czynić żadnych potrąceń, z wyjątkiem kosztów nawzajem mu przyznanych od strony zwolnionej od kosztów sądowych.
§ 2. Na kosztach, przypadających od przeciwnika strony zwolnionej od kosztów sądowych, należności adwokata lub radcy prawnego ustanowionego według przepisów poprzedzających przysługuje pierwszeństwo przed roszczeniami osób trzecich.
Art. 123.
(61) Postanowienie o przyznaniu i cofnięciu zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowieniu adwokata lub radcy prawnego, jak również o włożeniu na stronę obowiązku zapłaty kosztów sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym.
Art. 124.
(62) Zgłoszenie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie adwokata lub radcy prawnego, jak również wniesienie środka odwoławczego od odmowy zwolnienia od kosztów sądowych nie wstrzymuje biegu toczącego się postępowania, chyba że chodzi o zwolnienie powoda od kosztów sądowych na skutek wniosku zgłoszonego w pozwie lub przed wytoczeniem powództwa. Sąd może jednak wstrzymać rozpoznanie sprawy aż do prawomocnego rozstrzygnięcia wniosku i w związku z tym nie wyznaczać rozprawy, a wyznaczoną rozprawę odwołać lub odroczyć.