Wydawnictwo SYGMA, Wrocław 2003 - ISBN 83-85673-05-9 - Zamówienia publiczne w praktyce - strona nr 2
Wstęp
W funkcjonowaniu każdego podmiotu gospodarczego ważną rolę odgrywają koszty uzyskania przychodu. W swojej najprostszej postaci są to - w rozumieniu ustawy o rachunkowości - wydatki na towary lub usługi czy też - w rozumieniu ustawy o zamówieniach publicznych - wydatki na dostawy, usługi lub roboty budowlane.
Dokonywanie wydatków zawsze związane jest z określoną procedurą, która najczęściej polega na:
+ nazwaniu naszych potrzeb - w ustawie o zamówieniach publicznych nazywa się to określeniem przedmiotu zamówienia,
+ obliczeniu (określeniu) wartości tych potrzeb - w ustawie o zamówieniach publicznych nazywa się to określeniem wartości zamówienia (bez podatku VAT),
+ określeniu kryteriów, jakie będziemy stosować dla porównania ofert - w ustawie o zamówieniach publicznych kryteria oceny ofert nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy,
+ wyborze trybu postępowania (ogłoszenie ogólne - czyli tryb przetargowy lub ogłoszenie kierowane do określonych firm - czyli tryb nieprzetargowy) - w ustawie o zamówieniach publicznych wybór trybu innego niż przetarg nieograniczony wymaga uzasadnienia, a powyżej określonej wartości zamówienia - nawet zgody Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych,
+ ogłoszeniu lub zaproszeniu do postępowania - w ustawie o zamówieniach publicznych występują pewne rygory - ogłoszenie o postępowaniu należy umieścić na stronie internetowej oraz - przy wartości zamówienia powyżej 30 000 euro - w "Biuletynie" wydawanym przez Urząd Zamówień Publicznych,
+ określeniu formularza warunków postępowania (określającego, np. gdzie można pobrać dokumenty, jakie to będą dokumenty, gdzie należy złożyć ofertę, kiedy nastąpi otwarcie ofert itp.) - w ustawie o zamówieniach publicznych nazywa się to formularzem zawierającym specyfikacje istotnych warunków zamówienia,
+ zebraniu i porównaniu złożonych ofert (w celu wyboru oferty najkorzystniejszej) w ustawie o zamówieniach publicznych przez ofertę najkorzystniejszą rozumiemy ofertę z najniższą ceną lub najkorzystniejszym bilansem ceny i innych kryteriów - w ustawie o zamówieniach publicznych kryteria nie mogą ulegać zmianie w toku postępowania ani dotyczyć właściwości wykonawcy),
+ ogłoszeniu czyja oferta została uznana jako najkorzystniejsza,
+ podpisaniu kontraktu i jego realizacji.
Procedurę postępowania ustala właściciel środków finansowych, nakładając na dysponenta obowiązek zachowania ustalonych reguł. Niemniej ważnym elementem procedury udzielenia zamówienia na dostawy, usługi lub roboty budowlane jest możliwość późniejszego zaliczenia tych wydatków do kosztów uzyskania przychodu.
Sposób i forma dokumentowania wydatków, w celu zaliczenia ich do kosztów uzyskania przychodu, w przypadku gdy wydatków dokonuje:
a) jednostka sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy o finansach publicznych,
b) spółdzielnia, fundacja lub stowarzyszenie wykorzystujące środki:
- publiczne, w rozumieniu ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych,
- kredytowe, na które Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego lub samorządowa jednostka organizacyjna udzieliły poręczeń, gwarancji albo dofinansowały koszty udzielenia kredytu, lub
- pochodzące z opłat abonamentowych i opłat za używanie niezarejestrowanych odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, o których mowa w ustawie z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji,
c) wykonująca zadania o charakterze użyteczności publicznej:
- państwowa lub komunalna jednostka organizacyjna,
- jednostka zależna,
d) jednostka publicznej radiofonii i telewizji oraz jej jednostka zależna,
e) w zakresie nie uregulowanym odrębnymi przepisami:
- agencja państwowa,
- samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej, jednostka organizacyjna ubezpieczenia zdrowotnego,
f) dowolny podmiot, jeżeli ponad 50% wartości udzielanego przez niego zamówienia finansowane jest ze środków publicznych lub bezpośrednio przez podmioty wymienione powyżej, podlega zawsze1 regułom i zasadom określonym ustawą o zamówieniach publicznych, uchwaloną 10 czerwca 1994 r. i opublikowaną w Dzienniku Ustaw z dnia 4 lipca 1994 r. nr 76, poz. 344.
Po wielu nowelizacjach i zmianach - z okresu pierwszych lata jej funkcjonowania - w roku 1998 ukazał się pierwszy jednolity tekst ustawy o zamówieniach publicznych (Dz. U. z dnia 14 września 1998 r. nr 119, poz. 773).
W latach 1998-2001 dokonano kolejnych (siedmiu) zmian i nowelizacji, z czego ostatnią - w 2001 r. - zmianę wprowadza ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz. U. z dnia 9 listopada 2001 r. nr 128, poz. 1403).
W czerwcu 2002 r. ukazał się kolejny, jednolity tekst ustawy o zamówieniach publicznych - Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zamówieniach publicznych (Dz. U. z dnia 12 czerwca 2002 r. nr 72, poz. 664).
Pierwsza w 2002 r. zmiana ustawy o zamówieniach publicznych została ogłoszona w Dzienniku Ustaw z dnia 20 lipca 2002 r. nr 113, poz. 984 i związana była z ustawą z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta.
Następnie, w dniu 22 listopada 2002 r., została uchwalona kolejna nowelizacja ustawy, a Senat RP i Urząd Zamówień Publicznych ogłosiły kolejne projekty nowelizacji ustawy.
Dnia 13 maja 2003 roku Rada Ministrów zapoznała się z podstawowymi założeniami projektu nowej ustawy Prawo zamówień publicznych.
Zmiany nie ominęły również aktów wykonawczych do ustawy. Na podstawie art. 75 ust. 4 ustawy z dnia 22 grudnia 2000 r. o zmianie niektórych upoważnień ustawowych do wydawania aktów normatywnych oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z roku 2000 r. nr 120, poz. 1268) w Monitorze Polskim (M. P. z dnia 31 grudnia 2001 r., nr 47, poz. 782) ukazało się Obwieszczenie Rady Ministrów z dnia 18 grudnia 2001 r. w sprawie wykazu uchwał Rady Ministrów, zarządzeń i innych aktów normatywnych Prezesa Rady Ministrów, ministrów i innych organów administracji rządowej, które utraciły moc z dniem 30 marca 2001 r.
W wykazie tym znajdują się m.in. dwa akty wykonawcze do ustawy o zamówieniach publicznych:
+ Zarządzenie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych z dnia 29 grudnia 1994 r. w sprawie określenia wzoru protokołu postępowania o zamówienie publiczne oraz dodatkowych wymagań, którym musi odpowiadać protokół (M. P. z 1995 r. nr 1, poz. 12), oraz
+ Zarządzenie Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych z dnia 2 stycznia 1995 r. w sprawie określenia warunków wpisu na listę arbitrów i skreślenia z listy arbitrów (M. P. z 1995 r. nr 1, poz. 15).
Jednak najważniejsze zmiany aktów wykonawczych dotyczą roku 2002, w którym wprowadzono w życie 10, spośród 14 obowiązujących, aktów wykonawczych do ustawy o zamówieniach publicznych.
Dodatkowo - od dnia 1 stycznia 2003 r. - ustawie o zamówieniach publicznych podlega wydatkowanie środków finansowych na dostawy, usługi i roboty budowlane, dokonywane przez dowolne podmioty, jeżeli udzielane przez nie zamówienie jest bezpośrednio związane z prowadzonym przez te podmioty, co najmniej jednym z następujących rodzajów działalności:
a) poszukiwaniem, rozpoznawaniem miejsc występowania lub wydobywaniem gazu ziemnego, ropy naftowej oraz jej naturalnych pochodnych, węgla brunatnego, węgla kamiennego i innych paliw stałych,
b) zarządzaniem lotniskami, portami morskimi lub śródlądowymi oraz udostępnianiem ich przewoźnikom powietrznym, morskim i śródlądowym,
c) tworzeniem stałych sieci przeznaczonych do świadczenia publicznych usług związanych z produkcją, transportem lub dystrybucją wody pitnej, energii elektrycznej, gazu lub energii cieplnej lub dostarczaniem wody pitnej, energii elektrycznej, gazu albo energii cieplnej do takich sieci lub kierowaniem takimi sieciami,
d) obsługą sieci świadczących publiczne usługi w zakresie transportu kolejowego, tramwajowego, trolejbusowego lub kolei linowej,
e) obsługą sieci świadczących publiczne usługi w zakresie transportu autobusowego,
f) udostępnianiem lub obsługą publicznej sieci telekomunikacyjnej, albo świadczeniem jednej lub większej liczby usług telekomunikacyjnych za pomocą takiej sieci.
Wyjątkami, do których ustawy o zamówieniach publicznych nie stosuje się, są wydatki dotyczące dostaw, usług lub robót budowlanych o wartości zamówienia (bez podatku VAT) do równowartości kwoty 3 000 euro (art. 6 ust. 1 pkt 7) oraz wydatki na udzielanie zamówień publicznych:
a) gospodarstwom pomocniczym przez macierzyste jednostki budżetowe lub przez jednostki podległe (podporządkowane) jednostkom macierzystym w zakresie bieżącej obsługi zamawiającego (art. 6 ust. 1 pkt 3 lit. a),
b) zakładom budżetowym przez podmioty, które te zakłady utworzyły, w zakresie bieżącej obsługi zamawiającego (art. 6 ust. 1 pkt 3 lit. c),
c) których przedmiotem są (art. 6 ust. 1 pkt 4):
- usługi arbitrażowe lub pojednawcze,
- usługi Narodowego Banku Polskiego,
- usługi pocztowe,
[...] Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 23 listopada 1990 r. o łączności [...] przez pocztowe usługi o charakterze powszechnym rozumie się działalność gospodarczą polegającą na przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu zwykłych przesyłek listowych, listów poleconych, listów wartościowych i paczek pocztowych oraz nadawaniu i doręczaniu przekazów pocztowych.
Stosownie do treści art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy o łączności, podjęcie działalności gospodarczej w zakresie usług pocztowych o charakterze powszechnym polegających na przyjmowaniu, przewozie i doręczaniu w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek listowych o masie powyżej 2000 g lub listów wartościowych o masie powyżej 2000 g, z wyłączeniem przyjmowania, przewozu i doręczania druków bezadresowych i ankiet, wymaga zezwolenia ministra właściwego do spraw łączności.
Na podstawie zezwolenia działalność gospodarczą w dziedzinie poczty mogą wykonywać przedsiębiorcy (art. 3 ust. 1 pkt 2 ustawy o łączności). Natomiast wykonywanie pocztowych usług o charakterze powszechnym w zakresie przyjmowania, przewozu i doręczania w obrocie krajowym i zagranicznym przesyłek listowych - z wyjątkiem druków bezadresowych i ankiet - o masie do 2000 g, listów wartościowych o masie do 2000 g, paczek pocztowych oraz nadawanie i doręczanie przekazów pocztowych - należy wyłącznie do Poczty Polskiej (art. 3 ust. 4).
Usługa polegająca na doręczaniu korespondencji urzędowej, świadczona przez osobę fizyczną, będzie usługą pocztową, a tym samym będzie objęta regulacją art. 6 ust. 1 pkt 4 lit. c) ustawy, w przypadku gdy łącznie spełnione zostaną następujące warunki: usługa dotyczyć będzie przesyłek listowych o masie powyżej 2000 g lub listów wartościowych o masie powyżej 2000 g (poniżej tej wagi wyłączność na świadczenie tych usług posiada Poczta Polska) świadczona będzie przez osobę fizyczną będącą przedsiębiorcą, w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. prawo działalności gospodarczej (Dz. U. z roku 1999 nr 101, poz. 1178 ze zm.), przedsiębiorca posiadał będzie stosowne zezwolenie.
Powyższe rygory nie dotyczą przyjmowania, przewozu i doręczania ruków bezadresowych oraz ankiet, która to usługa także należy do usług pocztowych o charakterze powszechnym i jako taka jest objęta regulacją art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o zamówieniach publicznych.
Taka usługa może być więc powierzona każdej osobie i podmiotowi dopuszczonemu do występowania w obrocie prawnym.
"Informator Urzędu Zamówień Publicznych" styczeń 2002 r. Jacek Sadowy, Referendarz w Dep. Prawnym
- usługi telekomunikacyjne świadczone drogą satelitarną,
- usługi telefoniczne, teleksowe, radiotelefoniczne lub przywoławcze
Zgodnie z treścią ustawy z dnia 21 lipca 2000 r. "Prawo telekomunikacyjne" (Dz. U. z 2000 r. nr 73 poz. 852) usługa telefoniczna to działalność gospodarcza polegająca na transmisji lub kierowaniu sygnałów w urządzeniach telekomunikacyjnych i liniach telekomunikacyjnych, zestawionych i połączonych w sposób umożliwiający przekaz sygnałów pomiędzy określonymi zakończeniami sieci, za pomocą przewodów, fal radiowych bądź optycznych lub innych środków wykorzystujących energię elektromagnetyczną polegającą na bezpośredniej transmisji, za pomocą sieci telekomunikacyjnej, nie będącej siecią wewnętrzną, służącą do świadczenia usług telekomunikacyjnych wykorzystującej technikę komutacji (tj. zestawiania połączeń przez wybór docelowego punktu zakończenia sieci spośród wielu możliwych zakończeń sieci) lub sieci publicznych wykorzystujących techniki komutacji, sygnałów mowy, w czasie rzeczywistym, w taki sposób, że każdy użytkownik może użyć urządzenia końcowego dołączonego do określonego zakończenia sieci dla komunikowania się z innym użytkownikiem innego urządzenia końcowego, dołączonego do innego zakończenia sieci.
Publiczna sieć telefoniczna zapewnia między innymi usługę telefoniczną, transmisję faksów, transmisję danych w pasmie fonicznym za pomocą modemów pomiędzy zakończeniami sieci o stałej lokalizacji, zwaną "stacjonarną publiczną siecią telefoniczną", albo pomiędzy zakończeniami sieci o zmiennej lokalizacji, zwaną "ruchomą publiczną siecią telefoniczną".
- naukowe usługi badawcze i rozwojowe, z wyjątkiem tych, których rezultaty służą wyłącznie na potrzeby własne zamawiającego,
d) udzielania zamówień do zakupu, przygotowania, produkcji lub koprodukcji filmów, audycji radiowych lub telewizyjnych oraz zakupu czasu antenowego przez jednostki publicznej radiofonii i telewizji (art. 6 ust. 1 pkt 6).
Ustawa przewiduje ponadto zwolnienie ze stosowania jej rygorów (art. 6 ust. 2)2, takich jak:
- publikacja ogłoszeń o planowanych zamówieniach publicznych,
- terminy,
- wadia,
- przesłanki wyboru trybu innego niż przetarg nieograniczony oraz obowiązek zatwierdzenia w tych przypadkach trybu przez Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych,
- zakaz ustalania kryteriów oceny ofert na podstawie właściwości wykonawcy, do usług:
a) hotelowych i restauracyjnych,
b) w zakresie transportu kolejowego, morskiego i żeglugi śródlądowej3,
c) prawniczych,
d) w zakresie doradztwa personalnego,
e) w zakresie ochrony,
f) w zakresie szkolenia,
g) zdrowotnych i socjalnych,
h) w zakresie kultury,
i) w zakresie sportu i rekreacji.
Ustawa o zamówieniach publicznych jest jednym z elementów określających zasady wydatkowania środków publicznych, które powinny być dokonywane zawsze w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania najlepszych efektów z danych nakładów.
Ustawa określa zasady, formy i tryb udzielania zamówień publicznych, organ właściwy w sprawach o zamówienia publiczne, a także tryb rozpatrywania protestów i odwołań złożonych w toku postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
Celem ustawy jest określenie jednolitych zasad wyboru dostawcy lub wykonawcy, któremu udzielone będzie zamówienie publiczne.
Zasadniczą regułą, określoną przez ustawę o zamówieniach publicznych, jest wydatkowanie środków finansowych wyłącznie po postępowaniu, które może być przeprowadzone w trybie przetargowym (przetarg nieograniczony, przetarg ograniczony, przetarg dwustopniowy) lub nieprzetargowym (negocjacje z zachowaniem konkurencji, zapytanie o cenę, zamówienie z wolnej ręki).
Podstawowym trybem zamówienia publicznego jest przetarg nieograniczony.
Wybór trybu zamówienia nie jest dowolny i zależy od określonych przesłanek oraz od wartości zamówienia.
Przy określonej wartości zamówienia (powyżej 30 000 euro) musimy jeszcze umożliwić dostawcom lub wykonawcom - gdyby uznali, że ich interes jest naruszony przez nasze postępowanie - na skorzystanie ze środków odwoławczych, jakimi są protest, odwołanie i skarga.
Podstawowe zasady ustawy, to:
- zamawiający wybiera ofertę z najniższą ceną albo ofertę, która przedstawia najkorzystniejszy bilans ceny i innych kryteriów odnoszących się do przedmiotu zamówienia, w szczególności kosztów eksploatacji, parametrów technicznych, funkcjonalności oraz terminu wykonania (art. 2 ust. 1 pkt 8),
- zamawiający dokonuje wyboru wyłącznie na podstawie kryteriów oceny ofert (art. 27d ust. 1),
- kryteria oceny ofert nie podlegają zmianie w toku postępowania (art. 27d ust. 3),
- kryteria są tak skonstruowane, że nie mogą dotyczyć właściwości wykonawcy, a w szczególności jego wiarygodności ekonomicznej, technicznej lub finansowej (art. 27d ust. 2).
Procedura wyboru dostawcy lub wykonawcy, któremu zapłacimy za usługę, dostawę lub robotę budowlaną, polega na:
- określeniu przedmiotu zamówienia,
- obliczeniu (określeniu) wartości tych potrzeb (określenie wartości zamówienia)
- dla robót budowlanych wartość określamy wyłącznie na podstawie kosztorysu inwestorskiego,
- określeniu warunków zamówienia (wybór trybu i kryteriów zamówienia),
- określeniu sposobu postępowania (specyfikacja),
- ogłoszeniu zamiaru zlecenia dostawy, usługi lub roboty budowlanej,
- porównaniu złożonych ofert w celu wyboru oferty najkorzystniejszej dla naszych potrzeb (oferta z najniższą ceną lub najkorzystniejszym bilansem ceny i innych kryteriów),
- podpisaniu kontraktu i jego realizacji.
---------------------
1 Rada Ministrów może dodatkowo wskazać, w drodze rozporządzenia, inne niż jednostki sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, podmioty dysponujące środkami publicznymi, które obowiązane są stosować przepisy ustawy o zamówieniach publicznych.
2 Powyższe zwolnienie nie ma zastosowania do zamówienia w trybie z wolnej ręki.
3 Na uwagę zasługuje brak usług transportu lotniczego.